آشنایی با استاندارد میلگرد در ایران و جهان

استاندارد میلگرد به مشخصات و استانداردهای حاکم بر ساخت و استفاده از میلگرد تقویت کننده در ساخت و ساز اشاره دارد. بسته به منطقه و کشور، استانداردها و مشخصات مختلفی توسط سازمان‌های مختلف ایجاد شده است. بررسی انواع استاندارد میلگرد می‌تواند‌ به شما کمک کند تا درک جامعی نسبت به کفیت ساخت و دیگر خواص آرماتورها داشته باشید. از سویی دیگر، رعایت استانداردها راهی عالی اطمینان از ساخت سازه‌های ایمن و برآورده کردن نیازهای طراحی است.

استاندارد میلگرد به چه معناست؟

اصطلاح «استاندارد میلگرد» معمولاً به مشخصات و دستورالعمل‌های تعیین شده توسط سازمان‌ها یا نهادهای بین المللی در مورد خواص و استفاده از این مقاطع اشاره دارد. استانداردهای آرماتور جنبه‌های مختلفی از مواد از جمله ترکیب شیمیایی، خواص مکانیکی، ابعاد و سایر ویژگی‌ها را پوشش می‌دهد. استانداردها این اطمینان را ایجاد می‌کنند که آرماتور مورد استفاده در پروژه‌های ساختمانی معیارهای خاصی برای مقاومت، دوام و سازگاری با بتن را برآورده خواهند کرد. به طور خلاصه، استاندارد میلگرد به مشخصات و مقررات تعریف شده‌ای اطلاق می‌شود که بر تولید و استفاده از میلگردهای تقویت کننده حاکم است و چارچوبی برای تضمین کیفیت و ایمنی در پروژه‌های ساختمانی فراهم می‌کند.

میلگرد در سایر کشورها چه استانداردهایی دارد؟

همانطور که قبل‌تر بیان کردیم، میلگردهای ساختمانی براساس استاندارهای مختلف تولید می‌شوند. شما می‌توانید انواع استاندارد در سراسر جهان را طبق جدول زیر مشاهده کنید.

استاندارد ASTM آمریکا

انجمن آمریکایی آزمایش و مواد (ASTM) مسئول ایجاد استانداردهایی برای مواد مختلف از جمله میلگرد مورد استفاده در ساخت و ساز است. استاندارد اولیه ASTM برای میلگردهای فولادی کربنی تغییر شکل یافته و ساده برای تقویت بتن ASTM A615/A615M است. استاندارد آمریکا خواص مکانیکی مورد نیاز میلگردها از جمله حداقل استحکام تسلیم، استحکام کششی و ازدیاد طول را مشخص می‌کند.

استاندارد ASTM محدودیت‌هایی را برای ترکیب شیمیایی فولاد ارائه می‌کند تا تضمین شود که میلگردها معیارهای خاصی را برای عناصری مانند کربن، منگنز، فسفر، گوگرد و غیره رعایت می‌کنند. همچنین در این استاندارد ارزیابی شکل پذیری و تغییر شکل پذیری میلگردها و الزامات تست خمش گنجانده شده است.

استاندارد BS انگلستان

استاندارد اولیه بریتانیا برای میلگرد BS 4449:2005 نام دارد. این استاندارد در طول سال‌ها به روز شده و نسخه‌های متعددی در سال‌های مختلف از آن منتشر شده است و به طور خاص برای فولاد تقویتی بتن، فولاد تقویتی قابل جوش، کلاف و محصول دیکویل اختصاص یافته است. استاندارد انگلستان شامل مقرراتی برای سه گرید فولادی است که همگی مقاومت تسلیم مشخصه 500 مگاپاسکال دارند، اما با ویژگی‌های شکل پذیری متفاوتی را ارائه می‌دهند. این سه گرید شامل B500A، B500B و B500C هستند. الزامات جوش پذیری برای همه گریدهای فولاد از نظر ترکیب شیمیایی و به ویژه مقدار معادل کربن مشخص شده است.

استاندارد DIN آلمان

استاندارد آلمان توسط مؤسسه (DIN) ارائه می‌شود. این استاندارد DIN 488 نام دارد. استاندارد DIN آلمان میلگردها و مش‌های تقویت شده از فولاد نورد گرم با قطر چهار میلی‌متر تا 40 میلی‌متر برای استفاده در سازه‌های بتنی را پوشش می‌دهد و خصوصیات مکانیکی مورد نیاز میلگردها از جمله استحکام کششی، استحکام تسلیم، ازدیاد طول و خم شدن را مشخص می‌کند. استاندارد DIN 488 تغییرات مجاز در قطر، طول و شکل میلگردهای تقویت کننده را تعیین خواهد کرد. استاندارد DIN به هفت بخش تقسیم می‌شود که به میلگرد، کلاف فولادی تسلیح کننده، سیم (مفتول) تسلیح کننده، مش مفتولی جوش داده و تیر حمال مشبک (دکل لتیس) اختصاص یافته است.

استاندارد JIS ژاپن

این استاندارد صنعتی توسط انجمن استاندارد ژاپن (JSA) تدوین می‌شود و نقش مهمی در تضمین کیفیت و عملکرد فولاد تقویت کننده در پروژه‌های ساختمانی در ژاپن ایفا می‌کند. تولید میلگردها در استاندارد JIS با کدگذاری‌های منصحر به فردی مشخص می‌شود که هر کدام به بخش مجزایی از فرایند ساخت آنها اشاره دارد. کدهای استاندارد JIS برای میلگردهای عبارتند از:

• استاندارد JIS G 3112-SD: مربوط به مشخصات میلگردهای ساده و مورد استفاده در ساختمان سازی است.
• استاندارد JIS G 3112-SD295A: مربوط به مشخصات میلگردهای فولادی با مقاومت کششی 295 مگاپاسکال
• استاندارد JIS G 3112-SD345: مربوط به مشخصات میلگردهای فولادی با مقاومت کششی 345 مگاپاسکال
• استاندارد JIS G 3112-SD390: مربوط به مشخصات میلگردهای فولادی با مقاومت کششی 390 مگاپاسکال

سازمان بین‌ المللی استاندارد ISO

سازمان بین المللی استاندارد (ISO) چندین استاندارد مرتبط با میلگرد دارد که در سطح جهانی به رسمیت شناخته شده هستند. استانداردهای ISO دستورالعمل‌ها و مشخصاتی را برای اطمینان از کیفیت، ایمنی و سازگاری مصالح مورد استفاده در ساخت و ساز از جمله میلگرد ارائه می‌کنند. دو استاندارد رایج ISO مربوط به میلگرد شامل ISO 6935-2 و ISO 15630-1 هستند.

استاندارد ISO 6935-2 الزامات میلگردهای فولادی تقویت کننده آج‌دار مورد استفاده برای تقویت سازه‌های بتنی را مشخص می‌کند. استاندارد ISO 15630-1 روش‌های آزمایشی را برای تعیین خواص مختلف میلگردهای تقویت کننده و سیم مفتول‌های مورد استفاده برای تقویت بتن ارائه می‌دهد. این استاندارد جنبه‌هایی مانند ابعاد، خواص مکانیکی و روش‌های آزمایش را پوشش می‌دهد.

میلگردهای ایران در چه استانداردهایی تولید می‌شوند؟

استاندار میلگرد در ایران برداشتی از چندین استاندارد جهانی است. برای مثال، استانداردهای کشورهای روسیه، آمریکا، آلمان و ژاپن در استاندارد ایران لحاظ شده‌اند. استاندارد روسی برگرفته از GOST 5781 کشور روسیه است که چهار نوع میلگرد از جمله A1 و A2 و A3 و A4 را تعیین می‌کند.

استاندارد میلگرد ایران برای اولین بار در سال 1369 به شماره ISIRI 3132 با نام «میلگردهای فولادی گرم نوردیده برای مسلح کردن بتن – ویژگی‌‌ها و روش‌‌های آزمون» توسط سازمان ملی استاندارد ایران تدوین شد و در سال 1392 مورد تجدید نظر قرار گرفت. همچنین بخش استانداردهای استفاده از میلگرد در ایران تحت آیین‌ نامه بتن ایران (آبا) قرار دارند.

اندازه و ظاهر میلگرد بر اساس استاندارد

اندازه و ظاهر میلگرد براساس انواع استاندارد میلگرد تعیین می‌شوند. هر کارخانه تولید میلگرد محصولات خود را براساس یک استاندارد خاص تولید می‌کند. با این حال، سایز میلگردها در بازار آهن معمولاً بین 6 تا 60 میلی‌متر است که این اندازه‌‌ها نشان دهند قطر آنهاست. طول استاندارد میلگرد نیز 12 متر است که اغلب با اصطلاح شاخه نشاخته می‌شود. ناگفته نماند، اندازه میلگردها در انواع ساده و آجدار مشابه است.

مشخصات شیمیایی میلگرد بر اساس استاندارد

مشخصات شیمیایی میلگرد بسته به استانداردهای ملی یا بین المللی متفاوت است. استانداردهای مختلف الزامات خاصی را برای ترکیب شیمیایی میلگرد تعیین می‌کنند تا از مناسب بودن آنها برای استفاده در ساخت و ساز مطمئن شوند. در ادامه به برخی از مشخصات شیمیایی میلگردها بر اساس استاندارد اشاره می‌کنیم:

ASTM A615/A615M

• کربن (C): حداکثر 0.30 درصد
• منگنز (Mn): بسته به عیار متفاوت است.
• فسفر (P): حداکثر 0.060 درصد
• گوگرد (S): حداکثر 0.060 درصد

BS 4449:2005

• کربن (C): حداکثر 0.22 درصد
• منگنز (Mn): حداکثر 1.50 درصد
• فسفر (P): حداکثر 0.050 درصد
• گوگرد (S): حداکثر 0.050 درصد

DIN 488

• کربن (C): حداکثر 0.30 درصد
• منگنز (Mn): حداکثر 1.50 درصد
• فسفر (P): حداکثر 0.050 درصد
• گوگرد (S): حداکثر 0.050 درصد

JIS G3112

• کربن (C): حداکثر 0.30 درصد
• منگنز (Mn): حداکثر 1.60 درصد
• فسفر (P): حداکثر 0.050 درصد
• گوگرد (S): حداکثر 0.050 درصد

ISIRI 3132

کربن (C)، منگنز (Mn)، فسفر (P)، گوگرد (S) مقادیر ویژه مطابق استاندارد ISIRI خواهد بود. برای اطلاع از شرایط دقیق ترکیب شیمیایی باید به ISIRI 3132 مراجعه کنید.

میلگرد براساس استاندارد GOST

تفاوت انواع میلگرد در آج آنهاست. میلگردهای A3 و A4 بیشترین میزان آج را دارند و بیشتر در ساخت اسکلت فلزی، فونداسیون و تیر و ستون‌های بتنی کاربرد دارند. میلگردهای A3 و A4 به دلیل استحکام و خشکی زیاد قابل جوش یا خم شدن نیستند. نوع دیگر میلگرد A2 است که در مقایسه با دو نوع A3 و A4 آج کمتری دارد به همین دلیل می‌توان آنها را جوش داد و به شکل راحت‌تری خم کرد. همچنین میلگرد A1 نوع دیگری از آرماتورهای موجود در ایران است که در بازار به میلگرد ساده معروف است و بهترین نوع میلگرد برای خمکاری و جوشکاری محسوب می‌شود. مشخصات مقاومتی این میلگردها عبارتند از:

• فولاد A-1 از نوع ساده با تنش تسلیم و استحکام کششی به ترتیب 2300 و 3800 کیلوگرم بر سانتی متر مربع است. علامت مشخصه این میلگرد س 240 است.
• فولاد A-2 از نوع آجدار با تنش تسلیم 3 هزار و استحکام کششی 5 هزار کیلوگرم بر سانتی متر مربع است. علامت مشخصه این میلگرد آج 340 و 350 است.
• فولاد A-3 از نوع آجدار با تنش تسلیم 4 هزار و استحکام کششی 6 هزار کیلوگرم بر سانتی متر مربع است. علامت مشخصه این میلگرد آج 400 و 420 است.
• در حالی که فولاد A-3 از نوع آجدار با تنش تسلیم 5 هزار و استحکام کششی 6500 کیلوگرم بر سانتی متر مربع است. علامت مشخصه این میلگرد آج 500 و 520 است.

هر استاندارد به مشخصات فیزیکی و شیمیایی میلگردها اشاره دارد که می‌تواند کیفیت تولید و نحوه استفاده از آنها را در پروژه‌های مختلف تعیین کند. هر کشور استاندارد مخصوص خود را دارد و این استاندارد در ایران نیز از ترکیب چند استاندارد بین المللی مختلف ایجاد شده است. با این حال، با بررسی استاندارد تولید میلگرد می‌توانید محصول مناسب را تهیه کنید.