آهنگری و کاربردهای آن

امروزه در اطراف خود شاهد ابزار و لوازم متعدد و گوناگونی هستیم که از جنس آهن بوده و از طریق شکل دادن به آهن ساخته شده‌اند. یکی از قدیمی‌ترین روش‌هایی که به کار گرفته می‌شود تا با استفاده از آن بتوانیم اجسام فلزی مورد نیاز و کاربردی بسازیم، آهنگری است. در فرایند این کار باید آهن سخت و مستحکم را به شکل دلخواه درآوریم که کار بسیار دشواری محسوب می‌شود. در این مقاله قصد داریم تا به ‌صورت کامل به معرفی تاریخچه، اصول، فنون و نکات مربوط به آهنگری بپردازیم. با ما همراه باشید.

تاریخچه آهنگری

آهنگری را می‌توانیم به ‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین صنایع بدانیم که از سال‌های دور تا کنون در جامعه بشری مورد استفاده قرار می‌گیرد. با بررسی‌های انجام‌شده در این زمینه، می‌توانیم ادعا کنیم این صنعت از 1500 سال قبل از میلاد مسیح آغاز شده و تا به امروز کاربرد دارد. بدیهی است که در سال‌های ابتدایی عموما از ابزار و تجهیزات ساده استفاده می‌کردند تا بتوانند لوازم مورد نیاز خود را بسازند. در آن دوره‌ها، اطلاعات مردم درباره آهن آلات و ویژگی‌های آن بسیار محدود بود و به همان میزان می‌توانستند از این فلز بهره ببرند. به مرور زمان و با استفاده از زغال چوب در آهنگری، شاهد پیشرفت‌های چشمگیری در این صنعت شدیم. در این حالت گرمای منتقل شده به آهن افزایش پیدا کرده و امکان شکل‌دهی آن برای به‌کارگیری تکنیک‌های مختلف بیشتر شد.

پس از مدتی و در دوران میانه، پیشرفت‌های بیشتری همراه با مهارت در این راستا شکل گرفت که نتیجه آن‌ها ساخت ابزار و تجهیزات پیشرفته‌تر بود. آهنگران فعال در این زمان با استفاده از راهکارهای نوین توانستند صنعتی پیشرفته‌تر را ایجاد کنند. تا زمان انقلاب صنعتی، آهنگری تنها یک حرفه رایج در شهرها بود، اما امروزه بازار این صنعت رونق بسیار بالایی گرفته است و آهنگران مدرن از تکنیک‌های پیشرفته و فوق‌العاده‌ای استفاده می‌کنند تا بهترین سبک خدمات را ارائه دهند.

آهنگری چیست و چه اصولی دارد؟

آهنگری را در ساده‌ترین حالت می‌توانیم هنر ساخت لوازم آهنی مختلف از طریق کوبیدن و فشار آوردن به آهن بدانیم. آهنگری یکی از قدیمی‌ترین و کهن‌ترین صنایع در تاریخ بشر بوده است که از سال‌های دور تا به امروز مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر می‌توانیم این صنعت را فرآوری فلزات (فلزکاری) برای ساخت انواع اشیاء مختلف از قبیل مفصل‌ها، چکش‌ها و ... بدانیم. در فرایند آهنگری از ابزارهای مختلفی استفاده می‌شود که از میان آن‌ها می‌توانیم به چکش، سندان و ... اشاره کنیم.

اگر بخواهیم به بررسی اصول اساسی آهنگری بپردازیم، آشنایی با فلزات یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که به هیچ عنوان نباید نادیده گرفته شود. از این رو لازم است درباره انواع فولاد و فلزات مختلفی که در این راستا مورد استفاده قرار می‌گیرند، اطلاعات خود را ارتقا دهید. گرما یکی دیگر از عناصر حیاتی در این فرایند بوده که امکان شکل‌دهی و انعطاف بالاتر فلزات را تا حد زیادی فراهم می‌کند. درک چگونگی تاثیر گرما در این فرایند و انتخاب دمای متناسب برای هر فلز از مهم‌ترین اصولی است که باید به آن‌ها توجه ویژه‌ای داشته باشید.

انواع فنون آهنگری

یکی از دسته‌بندی‌های کاملا اساسی که این روزها برای آهنگری در نظر گرفته شده و در موقعیت‌های مختلف کاربرد بسیار بالایی دارد، مربوط به فنون استفاده‌شده در آهنگری است. به ‌صورت کلی، فنون و تکنیک‌های استفاده‌شده در آهنگری در دو دسته قرار می‌گیرند که در این بخش به معرفی آن‌ها می‌پردازیم:

فنون سنتی آهنگری

یکی از این دسته‌ها که از سال‌های گذشته تا به امروز مورد توجه آهنگران ایرانی بوده و در مواقع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد، فنون سنتی است. با استفاده از فنون سنتی که قدمت بسیار بالایی دارند، می‌توان اقدام به تغییر شکل و فرم فلز کرد و قطعات جدیدی ساخت. در این دسته از فنون مربوط به آهنگری، معمولا به آهن در کوره‌های مخصوصی حرارت داده می‌شود تا از حالت جامد به مذاب تبدیل شود. این کوره‌ها در داخل زمین و عمق و عرض یک متر قرار گرفته‌اند. در قدم بعدی، فلز گداخته‌شده را با انبرهای مخصوص از کوره خارج کرده و پس از کم شدن دما، آن را بر روی سندان قرار می‌دهند.

مرحله بعدی مربوط به مهارت آهنگر بوده که با استفاده از ضربات چکش، می‌تواند شکل هندسی مورد نظر خود را به ‌صورت کامل روی آهن پیاده‌سازی کند. این آهنگری سنتی در ایران با عنوان چلنگری نیز شناخته می‌شود.

فنون آهنگری صنعتی

آهنگری صنعتی و مدرن را می‌توانیم در واقع نوع پیشرفته آهنگری سنتی بدانیم. شباهت‌های زیادی میان این دو دسته وجود دارد که باید درباره آن‌ها آگاهی کامل داشته باشید. در این دسته از فنون نیز فلز نیم‌ساخته حرارت می‌بیند و کاملا گداخته می‌شود. سپس با اعمال نیرو داخل قالب‌های مخصوص ریخته شده و به ابزار مورد نظر تبدیل می‌شود. این دسته از فنون آهنگری خود دارای زیرمجموعه‌های گسترده‌ای است که در بخش‌های بعدی با برخی از آن‌ها آشنا می‌شویم.

انواع فرایند آهنگری

آهنگری پیشرفته‌ای که این روزها مورد استفاده قرار می‌گیرد، شباهت بسیار زیادی با نوع سنتی و تکنیک‌های کاربردی قدیمی دارد. این نوع جدید از آهنگری را می‌توانیم بر اساس فاکتورهای مختلف از جمله نوع قالب، دمای کار و همچنین تلورانس دسته‌بندی کنیم. انواع فنون آهنگری صنعتی در دو دسته کلی بر اساس قالب‌های استفاده شده قرار می‌گیرند که به شرح زیر هستند:

• قالب باز که بیشتر برای تولید انواع اشکال هندسی متنوع و ساده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• قالب بسته که برای قطعات و اشکال هندسی با پیچیدگی‌های خاص استفاده می‌شود.

انواع آهنگری بر اساس دما

یکی دیگر از دسته‌بندی‌هایی که برای آهنگری با فنون صنعتی در نظر گرفته می‌شود، بر اساس دما است. امروزه با تکنولوژی‌هایی که در آهنگری مورد استفاده قرار می‌گیرند، فرایندها در شرایط دمایی متفاوتی قابل اجرا هستند. در این بخش اطلاعات کاملی را درباره دمای مربوط به آهنگری در اختیار شما قرار می‌دهیم.

آهنگری سرد

همان‌طور که از عنوان این روش مشخص است، آهنگری سرد در دمای محیط انجام می‌گیرد. در این روش با استفاده از تکنیک‌ها و روش‌های مختلف، تلاش می‌شود تا از اکسید شدن قطعات به‌ صورت کامل جلوگیری شود.

آهنگری گرم

شرایط دمایی مورد نظر در این روش به نسبت معتدل بوده و نسبت به روش سرد، گرم‌تر است. در واقع در روش گرم، فلز تا دمایی کمتر از تبلور مجدد حرارت داده می‌شود. این متد نیز کاربردهای مخصوص به خود را دارد و در موقعیت‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آهنگری داغ

بدیهی است که در آهنگری داغ با دمای بسیار بالا، سر و کار خواهیم داشت. در این سبک، دمای قطعات مورد نظر بالاتر از دمای تبلور مجدد آن‌ها در نظر گرفته می‌شود.

آهنگری ایزوترمال

در آهنگری ایزوترمال نیز دما بسیار بالا است، اما از این حرارت معمولا به شکلی خاص استفاده می‌شود. در صورتی که بخواهید کرنش پایین‌تری را نسبت به تکنیک‌های دیگر داشته باشید، این روش، چنین امکانی را برای شما فراهم می‌کند.

آهنگری چه کاربردی دارد؟

در راستای آشنایی با آهنگری و تکنیک‌های استفاده‌شده در آن، لازم است تا درباره کاربردهای مختلف این صنعت نیز اطلاعات بیشتر و گسترده‌تری به دست آوریم. امروزه می‌توانیم آهنگری را یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین صنایع در میان جوامع مختلف در نظر بگیریم. کاربردهای آهنگری بسیار گسترده هستند و می‌توانیم در زمینه‌های مختلف، از ساخت سلاح‌های جنگی گرفته تا تزئینات و اکسسوری‌های متنوع، نمودهایی از این صنعت را ببینیم. ساخت ابزارهای گوناگون با استفاده از تکنیک‌های آهنگری امکان‌پذیر است. از این رو می‌توانیم نتیجه بگیریم که آهنگری یک صنعت مادر محسوب می‌شود و ما می‌توانیم قطعات مورد نیاز برای صنایع مختلف را با استفاده از این تکنیک‌ها بسازیم.

تفاوت متالوژی و آهنگری

برخی از افراد امروزه به اشتباه، تفاوت درستی میان آهنگری و متالوژی قائل نیستند. در صورتی که میان این دو موضوع تفاوت‌های عمده‌ای وجود داشته و شما باید توجه ویژه‌ای نسبت به آن‌ها داشته باشید. متالوژی در واقع علمی است که به مطالعه و همچنین شناخت انواع ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی عناصر فلزی و مواد مختلف می‌پردازد. این علم گستردگی بسیار بالایی دارد و از استخراج مواد معدنی آغاز شده و تا ریخته‌گری و مراحل پایانی ادامه پیدا می‌کند.

آهنگری را می‌توانیم در واقع زیرمجموعه یا بخشی از علم گسترده متالوژی بدانیم. نکته دیگری که در این زمینه وجود دارد، مربوط به تاریخچه آن‌ها است. همان‌طور که در بخش‌های قبلی هم اشاره کردیم، آهنگری یک صنعت کهن بوده که از سال‌ها پیش مورد استفاده قرار می‌گرفته، در صورتی که متالوژی این روزها به‌ عنوان یک علم جدید و نوین شناخته می‌شود.

سخن پایانی

آهنگری یکی از قدیمی‌ترین صنایعی است که به دست بشر احداث شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. این صنعت از گذشته تا به امروز دستخوش تغییرات متعددی شده و پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. به گونه‌ای که امروزه نیز در صنایع مختلف جایگاه فوق‌العاده ویژه‌ای دارد و از آن برای ساخت ابزارهای گوناگون استفاده می‌شود. در بخش‌های مختلف این مقاله به‌ صورت کامل به آشنایی با آهنگری و اصول اساسی آن و همچنین انواع فنون و دسته‌بندی‌هایی که برای آن در نظر گرفته می‌شود، پرداختیم. ضمن اینکه تفاوت‌های موجود میان متالوژی و آهنگری را نیز مورد بررسی قرار دادیم تا شما اطلاعات گسترده‌تری در این زمینه داشته باشید.