آهنآلات، بخش مهمی از هزینههای ساختوساز را در پروژههای عمرانی و ساختمانی بهخود اختصاص میدهد. برآورد درست هزینه آهنآلاتی مانند تیرآهن و میلگرد میتواند تأثیر قابلتوجهی در مدیریت و پیشبرد هرچه بهتر پروژهها داشته باشد؛ اگر محاسبات و تخمینها از مقدار واقعی بیشتر باشد، پروژه متحمل هزینههای اضافی میشود.
کمتر بودن مقدار تخمینی نیز هزینه حملونقل مجدد و افزایش قیمت احتمالی بهدلیل نوسانات بازار را در پی دارد. با توجه به اهمیت محاسبه آهنآلات در هزینه کلی پروژه، در ادامه به بررسی عوامل مؤثر در محاسبه تیرآهن و میلگرد موردنیاز در ساختمانهای 1 تا 3 طبقه میپردازیم.
بهطورکلی، 5 نوع آهنآلات در ساخت خانهها و پروژههای ساختمانی کاربرد دارند که شامل: میلگرد، تیرآهن، نبشی، پروفیل و ناودانی هستند. بسته به کاربرد این مقاطع فولادی و آهنی در ساختمان، ویژگیهایی مانند سایز، گرید، ابعاد، نوع و... در آنها متفاوت است؛ برای مثال، انواع میلگرد ساختمانی در گریدهای A1 (با کمترین میزان استحکام) تا A4 (با بیشترین میزان مقاومت و استحکام) استفاده میشوند. تیرآهنهای کاربردی در این پروژههای ساختمانی نیز میتوانند از نوع IPE ،IPN ،IPB یا لانهزنبوری باشند که هر یک از آنها ویژگیهای فیزیکی، ظاهری و... منحصربهفردی دارد.
طبق نظر کارشناسان گرفت:
“محاسبه مقدار میلگرد و تیرآهن مورد استفاده برای ساخت سازه های 1 تا 3 طبقه، در تخمین هزینه نهایی هر پروژه اهمیت زیادی دارد؛ از آنجایی که آهن آلات مختلفی برای ساختمان سازی استفاده می شود؛ به دست آوردن مقدار هریک با توجه به نوع ساخت و تعداد هر طبقه متفاوت است.”
همانطور که بیان شد، تیرآهن و میلگرد ازجمله مقاطع فولادی مهم در ساختمانسازی هستند که پیشبینی هرچه درستتر هزینه آنها، مسیر هموارتری برای مدیریت پروژه ایجاد میکند. برای برآورد هزینهها، ابتدا باید مقدار میلگرد و تیرآهن موردنیاز برای ساخت ساختمان را بهدرستی تخمین زده و محاسبه کنیم؛ بنابراین، عواملی مانند نوع اسکلت، تعداد طبقات، تعداد سقف و نوع آن، تعداد دهانهها، جنس خاک محل ساختوساز، زلزلهخیز بودن یا نبودن محل احداث ساختمان و... در هنگام محاسبات باید در نظر گرفته شوند. تخمین میلگرد مورد نیاز ساختمان در پیش برد پروژه نقش اساسی دارد.
از طرف دیگر، فاکتورهایی مانند همگرا یا واگرا بودن بادبندها، نوع قاب بهکاررفته (خمشی متوسط یا ویژه) و استفاده از سیستم دوگانه (بادبند به همراه قاب خمشی) ازجمله عوامل مهمی هستند که در محاسبه تیرآهن موردنیاز برای ساختمانسازی تأثیر پررنگی دارند.
بسته به اینکه ساختمان یک طبقه، 2 طبقه یا 3 طبقه باشد، نوع اسکلت و ویژگیهای تیرآهن موردنیاز تغییر میکند. ساختمان یک طبقه میتواند بهصورت اسکلت بتنی یا فولادی باشد، اما اسکلت فلزی برای ساختمانهای سهطبقه مناسبتر است؛ زیرا وزن کمتری نسبت به اسکلت بتنی دارد و وزن کلی ساختمان را کاهش میدهد؛ این امر میتواند امنیت ساختمان را افزایش دهد. تیرآهنهای بهکاررفته در ساختمان باید با توجه به ارتفاع ستون انتخاب شوند. در صفحه گذاری طبقات بالایی برای کاهش بار مرده ساختمان و ضخامت ستونها، تیرآهنهایی با شمار کمتر به کار میروند که این موجب می شود تا قیمت تیرآهن مصرف شده کمتر شود.
برای محاسبه میلگردهای موردنیاز در هر ساختمان، باید ستونها، سقفها و فوندانسیون را در نظر گرفت. فوندانسیون، درواقع ترکیبی از بتن و میلگرد است که پی ساختمان را به وجود میآورد؛ باتوجه به اینکه بتن قادر به تحمل نیروهای خمشی و کششی نیست، میلگردها میتوانند استحکام و امنیت موردنیاز را به فوندانسیون ببخشند. طول کاور (فاصله میلگرد و بخش خارجی بتن برای جلوگیری از خوردگی)، طول خم بخشهای ابتدایی و انتهایی میلگرد و طول محور پی، مهمترین پارامترهایی هستند که طول و وزن میلگرد را مشخص میکنند.
میزان میلگرد موردنیاز برای ساخت سقف و ستون در ساختمانهای 1 تا 3 طبقه، به فلزی یا بتنی بودن اسکلت بستگی دارد؛ این مقدار در اسکلتهای بتنی معمولاً بین 12 تا 18 کیلوگرم برای هر ستون است. نوع سقف نیز میتواند نقش پررنگی در میزان میلگرد موردنیاز داشته باشد؛ وزن میلگرد بهکاررفته در هر مترمربع سقف تیرچهبلوک، کامپوزیتی و دال بتنی توپر به ترتیب 5 الی 7، 8 الی 12 و 10 الی 16 کیلوگرم است که هرچه بیشتر باشد، قیمت میلگرد مصرفی نیز بیشتر خواهد بود.
میزان آهنآلات مصرفی در سازهها بسته به نوع اسکلت آنها متفاوت است؛ اگر اسکلت فلزی باشد، وزن آهنآلات موردنیاز در هر مترمکعب (بدون در نظر گرفتن وزن آرماتور سقف) بهصورت زیر است:
درصورتیکه اسکلت ساختمان از نوع بتنی باشد، مقدار آهنآلات موردنیاز برای هر مترمربع از سازه (بدون در نظر گرفتن وزن آرماتور سقف) بهصورت زیر است:
سخن پایانی
برای محاسبه میزان آهنآلات موردنیاز برای ساخت ساختمانهای 1 تا 3 طبقه، باید وزن مجموع تیرآهنها، آرماتورها و... لازم برای ساخت سقف، ستون و فوندانسیون را به دست آورده و در مساحت کل ساختمان ضرب کنید.
درصورتیکه تجربه کمی در ساختمانسازی داشته باشید، تخمین مقدار آهنآلات موردنیاز برای پروژهها میتواند برایتان دشوارتر شود؛ بههمیندلیل، معمولاً توصیه میشود در این مورد پراهمیت از تجربه و مشاوره مهندسان و افراد باتجربه نیز بهره بگیرید.