یکی از مشکلاتی که در صورت عدم استفاده از آرماتور حرارتی در ساخت سقفهای تیرچهبلوکی به وجود میآید، ترک خوردن سقف است. این مسئله میتواند در ساخت طبقات بالاتر مشکلآفرین باشد و در آینده نیز باعث به خطر افتادن ایمنی کارگران و درنهایت ساکنان ساختمان شود. میلگرد حرارتی در سقف راهحلی است که برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی ارائه شده است.
این میلگرد با جلوگیری از انبساط و انقباض بتن و خنثی کردن تنشهای جمع شدگی و حرارت آن، مانع از ترکخوردگی سقف شده و ایمنی ساختمان را افزایش میدهد. برای آشنایی کاملتر با نحوه عملکرد این میلگرد و مزیتها و معایب استفاده از آن تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
بر اساس تعاریف، علمی میلگرد حرارتی یکی از مهمترین مصالح ساختمانی است که با مقاومت بالا در برابر حرارت، مانع از ترک خوردن سقف بهخصوص از نوع تیرچهبلوکی میشود. این محصول فولادی از اثرگذاری تغییرات دمایی بر روی ساختمان و ایجاد ترک در سقف آن جلوگیری کرده و مانع از انقباض و انبساط بتن میشود. توجه کنید که برای اینکه عملکرد این مقطع فولادی درست باشد، باید آن را بهصورت عمود بر هم و به شکل حرف T در سقف قرار دهند.
چیزی که باعث میشود این قطعه مانع از ایجاد فشار در بتن و جلوگیری از ضعیف شدن آن شود، مقاومت بالای آن در برابر سرما و گرماست. درواقع برخلاف میلگردهای عادی این نوع، خیلی کمتر منقبض و منبسط میشود و بار اضافهای را به بتن وارد نمیکند.
تا زمانی که بتن تازه، هنوز سفت نشده تمایل زیادی به انقباض و انبساط دارد که این موضوع باعث ایجاد ترکهای ریزودرشت در آن میشود. این ترکها در زمان افزایش نیروهای کششی و جانبی واردشده به سازه مشکلساز خواهند شد؛ به همین دلیل باید به طریقی جلوی ایجاد آنها را گرفت؛ در چنین مواقعی است که مهندسان استفاده از میلگرد حرارتی را توصیه میکنند. با توجه به این موضوع میتوان گفت که اصلیترین دلیل استفاده از این مصالح، جلوگیری از ترک خوردن بتن و انقباض و انبساطهای بعدی آن است.
یکی دیگر از دلایل استفاده از این قطعه، افزایش مقاومت سقف در برابر ایجاد ترکهای عریض است. این ترکها به دلیل جمع شدگی بتن ایجاد میشوند و اغلب بسیار پهن هستند. استفاده از میلگرد حرارتی در سقف مانع از گسترش ترکها و در بهترین حالت ایجاد آنها خواهد شد.
شاید بتوان گفت که بیشترین کاربرد این قطعه در مناطقی است که تغییرات دمایی شدیدی دارند. معمولا در مناطق کویری که دمای شب و روز آنها بسیار متفاوت است ترکخوردگی بتن قبل از گیرش بیشتر دیده میشود. به همین دلیل استفاده از این نوع میلگرد در این مناطق ضروری است. این موضوع درواقع مربوط به افزایش مقاومت سازه بهخصوص سقف در برابر انقباض و انبساط بتن یا بارهای اضافه میشود.
یکی دیگر از کاربردهای این میلگرد، افزایش باربری سازه است؛ به این معنا که میزان تحمل بار سقف بیشتر میشود تا در صورت ساخت طبقات متعدد، فشار زیادی به سقف وارد نشود. همچنین این نوع میلگرد بار واردشده به سقف را در مناطق مختلف آن تقسیم میکند تا ایجاد فشار در یک نقطه باعث تخریب یا تضعیف آن نشود.
میلگردهای حرارتی از گسستگی دیافراگم سقف جلوگیری میکنند؛ این موضوع به این معناست که اجازه نمیدهند در زمان بروز حوادثی مانند زلزله، فشار زیاد به سقف باعث ریزش آن شود. این میلگردها نیروهای اضافه واردشده به سقف را به دیوارهای حامل ثقلی یا جانبی منتقل میکنند تا سقف در چنین حوادثی تغییر شکل نداده و ایمنی ساکنان را به خطر نیندازد.
مقاومت حرارتی این مصالح باعث میشود که امکان ریزش سقف در زمان آتشسوزی نیز کمتر شود؛ درواقع این مقطع فولادی با انبساط کمی که دارد، فشار واردشده به بتن و سقف را کاهش میدهد تا ساکنان فرصت بیشتری برای خروج از ساختمان داشته باشند. بر همین اساس میتوان گفت که یکی از اصلیترین کاربردهای این قطعه افزایش ایمنی ساختمان است.
پرکاربردترین سایزهای میلگردهای حرارتی سایز 4 و 5 است؛ این موضوع نشان میدهد که اندازههای کوچک این مصالح بیشترین کاربرد را دارد. البته ممکن است سایزهای 5.5، 6 و 6.5 نیز بسته به نوع ساختمان و میزان بار ورودی به سقف، نوع بتن و... استفاده شود. توجه کنید که این سایزها درواقع نشاندهنده قطر سطح مقطع میلگرد است و با توجه به کاربردهای متفاوت میتوان اندازههای مختلف آن را به کار برد.
نکته مهمی که وجود دارد این است که میلگردهایی با این سایز ممکن است در زمان رفتوآمد کارگران از روی آرماتور تاب بردارند. به همین دلیل بهتر است از میلگردهای ضخیمتر مثلا با سایز 8 استفاده شود؛ البته میتوان ساختار آرماتور را بهگونهای طراحی کرد که چنین مشکلی ایجاد نشود.
آرماتور حرارتی یکی از انواع میلگرد است که در برابر تغییرات دمایی مقاومت زیادی دارد و در اثر سرد یا گرم شدن هوا منقبض و منبسط نمیشود؛ به همین دلیل هم هست که مقاومت بتن در برابر ترکخوردگی یا تغییر شکل را افزایش میدهد. این در حالی است که آرماتور معمولی با تغییرات حرارتی خیلی سریع منقبض و منبسط میشود؛ این امر فشار واردشده بتن را افزایش داده و با تضعیف ساختار آن باعث ایجاد ترک در بتن میشود.
علاوه بر این آرماتور معمولی مقاومت کمتری نسبت به آرماتورهای حرارتی با قطر مشابه دارند که این باعث به خطر افتادن ایمنی ساکنان در زمان بروز حوادث مختلف میشود. درواقع اکثر مهندسان برای رسیدن به بیشترین میزان مقاومت، از ترکیبی از این دو قطعه استفاده میکنند؛ اما توصیه میشود که در مناطقی از سقف که ایجاد ترک یا کاهش مقاومت باعث کاهش ایمنی میشود، انواع حرارتی با نسبت بیشتری به کار روند.
ازنظر تفاوتهای ظاهری باید گفت که قطر سطح مقطع میلگردهای حرارتی نهایتا 8 میلیمتر است؛ این در حالی است که برای ساخت ستون و سقف از میلگردهای معمولی با قطر 10 یا 12 میلیمتر استفاده میشود. همچنین برای هر مترمربع سقف نیاز به 2 تا 3 کیلوگرم میلگرد از نوع حرارتی وجود دارد که نسبت به انواع معمولی بیشتر است.
در ساختار انواع حرارتی از کربن کمتری استفاده شده و به همین دلیل امکان جوش دادن آنها وجود ندارد و باید با استفاده از مفتولهای محکم به هم وصل شوند. تفاوت دیگر این است که میلگردهای معمولی نیروی کششی بتن را افزایش میدهند تا بتواند بار ساختمان را بهخوبی تحمل کند. در مقابل قطعات حرارتی بر روی مقاومت حرارتی آن تاثیر میگذارند.
بیشتر بخوانید: میلگرد بستر چیست؟ | آشنایی با جزئیات اجرای میلگرد بستر
قبل از اینکه درباره نحوه عملکرد آرماتور حرارتی توضیح دهیم، بهتر است این موضوع را بررسی کنیم که تغییرات حرارتی چه هستند و جمعشدگی بتن دقیقا چه زمانی اتفاق میافتد؟ در زمان گیرش بتن؛ یعنی زمانی که بتن هنوز تازه بوده و در حال خشک شدن است، کمکم رطوبت خود را از دست میدهد و انقباض بتن آغاز میشود. درواقع ذرات بتن جایگزین قطرات آب موجود در ساختار آن میشوند و پدیده جمعشدگی رخ میدهد.
این جمع شدگی باعث افزایش تنشهای کششی و ایجاد ترک میشود و ایمنی و استحکام بتن را با مشکل مواجه میکند. میلگرد حرارتی درست در زمانی که این فرآیند آغاز میشود وارد شده و در زمان انقباض بتن کمی کش میآید تا مانع از افزایش فشار واردشده به آن شود. این میلگردها باعث میشوند که ترکهای موجود در ساختار بتن گسترده نشده و در همان حد خفیف و جزئی باقی بمانند.
البته کاربرد آرماتور حرارتی تنها محدود به زمان ساخت ساختمان نیست. مقاومت حرارتی این قطعه در درازمدت و در شرایطی که هوا بیشازحد سرد یا گرم میشود و امکان انقباض و انبساط بتن وجود دارد نیز به کار میآید. بهعلاوه این قطعه در یکسوم بالایی دال بتنی و بالای میلگردهای معمولی کار میشود؛ بنابراین سد محکمی در برابر نفوذ آب و سولفات است و مانع از ایجاد خوردگی در بخشهای زیرین سقف خواهد شد.
در این بخش به ارائه برخی نکات در رابطه با میلگردهای حرارتی پرداختهایم:
براساس آییننامه بتن ایران، استفاده از میلگرد حرارتی در سقف ساختمانها برای افزایش مقاومت آنها در زمان زلزله یا آتشسوزی ضروری است. مهندسین ناظر اغلب در صورت نبود این مصالح ساختمان را تایید نکرده و به آن پایان کار نمیدهند؛ اما هستند کسانی که به دلیل قیمت بالای این قطعات اهمیت استفاده از آن را نادیده میگیرند. در این آییننامه علاوه بر تاکید بر ضرورت بهکارگیری این قطعات فولادی، ضوابطی بیان شده که در ادامه به آنها میپردازیم.
بر اساس اصولی که در آییننامه بیان شده است، میلگردها باید بهصورت عمود بر هم قرار بگیرند. به همین دلیل ابتدا باید آنها را در فاصلهها مناسب، که معمولا 25 سانتیمتر است، قرار داد. توجه کنید که میلگردها باید دقیقا بر هم عمود شده و منحرف نشوند تا مقاومت آنها تحت تاثیر قرار نگیرد.
بعد از اطمینان از درستی محل قطعات، با استفاده از یک سیم مفتولی آنها را به هم محکم میکنند. این سیم باید آنقدر محکم شود که میلگردها در اثر رفتوآمد کارگران، ریزش مصالح یا وزش باد شدید جابهجا نشوند. درنهایت و بعد از اینکه محل قرارگیری میلگردها توسط مهندس تایید شد، مرحله بتنریزی آغاز میشود.
باوجوداینکه در آییننامه بتن ایران بر لزوم استفاده از میلگردهای حرارتی تاکید ویژهای شده است، هنوز هم هستند مهندسانی که استفاده از این قطعه را تنها سربار هزینه میدانند. درواقع آنها معتقدند که این قطعات آنقدرها هم که گفته میشود در کاهش جمع شدگی بتن و جلوگیری از ایجاد ترکهای عریض نقش ندارد و با توجه به اینکه قیمت آن بالاست، هزینههای زیادی را به صاحب ساختمان تحمیل میکند.
همچنین این دسته از مهندسین فکر میکنند که وزن بالای این میلگردها باعث ایجاد سربار وزنی در ساختمان شده و بار سقف را بالا میبرد. البته این طرز تفکر تا حدودی ناشی از نقص قانون نیز هست؛ قانونی که مهندسین را به استفاده از این قطعات ملزم نمیکند و تصمیمگیری را بر عهده آنها میگذارد.
در مقابل دستهای از مهندسین هستند که به قوانین آییننامه پایبندند و معتقدند که نتایج تحقیقات علمی دروغ نمیگوید. آنها استفاده از این میلگردها برای افزایش مقاومت ساختمان چه در زمان ساخت و چه در زمان بهرهبرداری را ضروری میدانند. این مهندسان بر این باورند که سقف سازهای افقی است و عدم استفاده از بتن مسلح در ساخت آن باعث افزایش آسیبپذیری آن میشود.
در زمان زلزله یا آتشسوزی که فشارهای کششی و خمشی واردشده به سقف افزایش مییابد یا دمای محیط به حد قابلتوجهی زیاد میشود و این میلگردها از ریزش آن جلوگیری میکنند. باور عمومی این مهندسان این است که وجود ترک در بتن نشانهای از ضعف آن است و زمینه را برای کاهش ایمنی ساختمان در زمان بروز حوادث طبیعی و غیرطبیعی افزایش میدهد.
ممکن است در بعضی شرایط به دلیل محدودیت بودجه یا شرایط ساختمان و آبوهوا، امکان استفاده از میلگردهای حرارتی وجود نداشته باشد. به همین دلیل مهندسان ترجیح میدهند که از روشهای جایگزین استفاده کنند؛ روشهایی که موردتایید اتحادیه مهندسین راه و ساختمان آمریکا نیز هست و در سراسر جهان بهعنوان راهکارهایی مطمئن استفاده میشود.
بتن الیافی نوعی کامپوزیت است که برای ساخت آن از ترکیب الیاف تقویتکننده با بتن معمولی استفاده شده است. این ساختار میتواند مقاومت کششی را افزایش دهد و بارهای ضربهای ناشی از حوادث طبیعی را نیز بهخوبی جذب کند. وجود الیاف فلزی در ساخت این محصول فولادی باعث افزایش مقاومت آن در برابر تغییرات حرارتی نیز میشود. به همین دلیل میتواند بهعنوان جایگزینی برای میلگرد حرارتی مانع از ایجاد ترک در سقف و ریزش آن در زمان حادثه شود.
بتن معمولی از ترکیب نسبت مشخصی از سیمان و آب تهیه میشود؛ برای افزایش مقاومت حرارتی آن میتوان این نسبت را تغییر داده و آب کمتری در ساختار آن استفاده کرد. درواقع کم بودن رطوبت در ساختار بتن باعث افزایش روانی آن شده و در زمان خشک شدن جلوی ایجاد ترکهای ریزی که ممکن است بعدا عریضتر شوند را میگیرد.
ترکیبات فوق روان کننده از موادی خاص تشکیل شدهاند که باعث افزایش روانی بتن میشوند؛ این روان شدن مانع از ایجاد ترک در بتن شده و مقاومت آن در برابر تغییرات دمایی را افزایش میدهد.
اگر تا اینجای مقاله با ما پیش آمدهاید پس حتما متوجه شدهاید که آرماتور حرارتی برای افزایش مقاومت سقف استفاده میشود. این قطعه را اغلب در سقفهای تیرچهبلوکی کار میگذارند؛ اما میتوان با کمی تغییر در روش اجرا از آن برای افزایش استحکام انواع دیگر سقف نیز استفاده کرد. بهطورکلی میلگرد حرارتی در سقف را میتوان برای انواع تیرچهبلوک، تیرچه یونولیت، عرضه فولادی و کرومیت به کار برد.
در سقفهای تیرچهبلوکی باید ابتدا تیرچهها و بلوکهای سیمانی را قرار داد؛ بعد از آن نوبت به اجرای میلگردهای حرارتی با ساختار شبکهای میرسد که باید با دقت کافی انجام شود. درنهایت مقدار کافی از بتن بر روی سقف ریخته میشود.
استفاده از ساختار مش یا شبکهای در همه انواع سقفها اصلی ثابت است و تنها باید فاصله قطعات، میزان بتن، نسبت سیمان به آب و تعداد میلگردها را تغییر داد. نکته مهم این است که در سقف کرومیت باید شبکه آرماتور حرارتی در دالها و دیوارهای حائل نیز اجرا شود.
نمیتوان قطعا گفت که پاسخ این سوال منفی است و این میلگردها میتوانند سقف را در برابر ترکخوردگی بیمه میکنند؛ اما میتوان گفت که احتمال بروز آن را تا حد زیادی کاهش میدهند. بر اساس مشاهدات و تجربیات مهندسان ساختمان، میلگرد حرارتی در سقف بیشتر از آنکه از ایجاد ترک جلوگیری کند، مانعی برای گسترش آن است.
از بین رفتن رطوبت موجود در ساختار بتن ممکن است باعث ایجاد ترکهای بسیار ریزی در آن میشود که در صورت عدم وجود این نوع میلگردها، گسترده و عریض میشوند. نکته دیگر اینکه عملکرد مناسب این قطعات تا حد زیادی به اجرای صحیح آنها و رعایت اصول در انتخاب تعداد، تعیین فاصله، طول مهاری و... دارد؛ پس ممکن است اصولی نبودن این موارد باعث ایجاد ترک در سقف میشود.
همانطور که قبلتر گفتیم و در آییننامه بتن ایران نیز آمده است، تعیین تعداد میلگردهای موردنیاز برای سقف در اثرگذاری آن اهمیت زیادی دارد. به همین دلیل هم هست که مهندسین باید بدانند که برای تعیین این مورد باید به چه عواملی توجه کنند که در این بخش به آن میپردازیم.
با توجه به اینکه هدف اصلی در استفاده از این میلگردها جلوگیری از ترکخوردگی بتن است، میلگردهای آجدار مناسبترین گزینه هستند. البته مشکل اینجاست که این قطعات برای ایجاد چنین ویژگی باید به حد تنش تسلیم برسند که به دلیل انقباض کم بتن هیچگاه این اتفاق رخ نمیدهد. به همین دلیل بیشتر مهندسان استفاده از آرماتورهای بدون آج را ترجیح میدهند. بهکارگیری این قطعات تعیین طول مهاری را نیز راحتتر میکند.
پرکاربردترین سایز این قطعه 4 تا 6 میلیمتر است و در مواردی ممکن است از انواع 8 میلیمتری آن نیز استفاده شود. درصورتیکه میلگردهایی با ضخامت بیشتر در سازه به کار روند، تعداد آنها باید کمتر شود؛ چراکه ممکن است وزن آن بیشتر از حد مجاز شود.
تعداد میلگرد در دو سطح افقی و عمودی نیز از عوامل تعیینکننده است. مهندسان باید تعیین کنند که وزن موردنیاز از این قطعه در هر مترمربع از سقف چقدر است و سپس مقدار آن را مشخص کنند. نکته مهم این است که لزومی به مربعی بودن مش نیست و بنا بر صلاحدید مهندس میتوان ساختار آن را مربعی، مستطیلی یا هفت و هشتی کرد.
برای اینکه بار اضافی به سقف وارد نشود، باید وزن مشخصی از میلگرد حرارتی بر روی آن قرار داشته باشد. به همین دلیل در زمان محاسبه مقدار موردنیاز باید به وزن هر شاخه از آن توجه کرد.
در بعضی از انواع سقفها برای جلوگیری از تحمیل بار اضافه به دال و دیوار، میتوان از آرماتور حرارتی در این بخشها نیز استفاده کرد. نکته مهم این است که نحوه قرارگیری این قطعه در این بخشها با سقف تیرچهبلوکی متفاوت است. در چنین شرایطی جهت قرارگیری قطعات حرارتی باید خلاف جهت میلگردهای خمشی باشد.
در آییننامه بتن ایران مقدار این میلگردها در دال از طریق رابطه زیر به دست میآید که در آن fcd میزان مقاومت محاسباتی بتن و fyd میزان مقاومت محاسباتی فولاد است. این رابطه نشاندهنده حداقل مقدار میلگرد حرارتی و جمع شدگی در دال را نشان میدهد.
قیمت میلگرد حرارتی با توجه به عوامل مختلفی تعیین میشود که در ادامه آنها را بیان میکنیم.
میلگرد ضخیمتر به دلیل فرایند ساخت پیچیدهتر و نیاز به مواد اولیه بیشتر قیمت بالاتری دارد. این قطعات فولادی معمولا مقاومت بیشتری دارند و به همین دلیل هم هست که برای کاربردهای خاص تولید میشوند؛ همین موضوع باعث افزایش قیمت آنها میشود.
با توجه به اینکه از چه آلیاژها و ترکیباتی برای ساخت میلگرد استفاده شده، مقاومت آن متفاوت است. این تفاوت در استحکام و عملکرد آرماتور حرارتی باعث تفاوت در کاربرد آن شده و بر روی قیمت نیز اثر میگذارد.
در پروژههای بزرگ که نیاز به حجم زیادی از این قطعه فولادی دارند، هزینههای خرید کمتر میشود. توجه کنید که بهتر است قبل از خرید حتما با مهندس مشورت کنید تا دقیقا مطابق با نیاز خود میلگرد بخرید.
تهیه میلگرد حرارتی از فروشگاههای معتبر باعث میشود که در دام کلاهبرداران نیفتاده و آن را با قیمت واقعی خریداری کنید.
در این قسمت مزایای میلگرد حرارتی ارائه شده است:
معایب میلگرد حرارتی عبارتند از:
سخن پایانی
در دنیای امروز افزایش ایمنی ساختمانها با استفاده از مصالح مختلف مانند آرماتور حرارتی و پیادهسازی راهکارهایی در نقشهکشی اهمیت زیادی پیدا کرده است. در کشور ما نیز در سالهای اخیر این موضوع جدیتر گرفته شده و قوانینی در این حوزه تعریف شده است. استفاده از میلگرد حرارتی در سقف یکی از راههایی است که با افزایش مقاومت بتن در برابر ترکخوردگی، در زمان بروز حوادث مانع از ریزش سقف شده و استحکام ساختمان را در برابر عوامل خورنده و آسیبرسان افزایش میدهد. برای مطالعه بیشتر در رابطه با میلگردها، میتوانید به صفحه مقالات آهن آلات مراجعه کنید.