میلگرد بستر چیست؟ | آشنایی با جزئیات اجرای میلگرد بستر

اجرای میلگرد بستر در ساختمان‌ها از روش‌های بسیار پرکاربرد برای بهبود استحکام آن‌ها است؛ برای مثال میلگرد بستر دیوار برای بالا بردن مقاومت در زمان وقوع زلزله مورداستفاده قرار می‌گیرد. این محصولات از جنس فولاد بوده و ضخامت آن‌ها معمولا برابر 4 میلی‌متر است؛ همچنین به‌صورت آجدار طراحی شده‌اند تا سطح تماس آن‌ها با بتن یا ملات افزایش پیدا کند.

برای افزایش مقاومت این مقطع‌های فولادی در برابر فرسایش، زنگ‌زدگی یا خوردگی، این میلگردها با یک لایه از روی پوشیده می‌شوند. در این مقاله می‌خواهیم این محصول فولادی را به‌طور کامل به شما معرفی کرده و همه اطلاعاتی را که باید بدانید؛ در اختیار شما قرار دهیم.

میلگرد بستر چیست؟

میلگرد بستر یک انتخاب اقتصادی برای مقاوم ساختن دیوارها و دیگر قسمت‌های ساختمان در برابر زلزله یا فشارهای مختلف است. این مقطع وظیفه دارد که بر همه نیروهای کششی واردشده بر مصالح غلبه کرده و مقاومت خوبی را در برابر این دست از فشارها از خود نشان دهد.

طبق تعریف مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان، این مقطع فولادی ترکیبی از یک جفت مفتول طولی تغییر شکل داده شده و مفتول‌های عرضی نردبانی است که بر روی آن‌ها جوش داده شده‌اند. برای اجرای میلگرد بستر، باید آن را بر روی درزهای ملات در داخل دیوار یا ستون قرار داد تا بتوان این قسمت‌ها را در برابر آسیب‌های ناشی از زلزله یا دیگر بلایا، مقاوم کرد.

چرا میلگردهای بستر جایگزین مناسبی برای میلگردهای معمولی هستند؟

یکی از مهم‌ترین دلایل استفاده از میلگرد بستر دیوار به‌جای نوع معمولی، این است که این مقطع می‌تواند ستون‌ها و دیوارها را از هم جدا کند؛ به همین دلیل نیروی داخل صفحه دیوار را تا حد زیادی مهار خواهد کرد. انواع میلگردهای بستری که در داخل دیوار به کار می‌روند؛ نسبت به نمونه‌های معمولی مقاومت بیشتری داشته و در مدت طولانی دچار فرسودگی نمی‌شوند؛ به همین دلیل استفاده از این مقطع در دیوارهای غیر سازه‌ای یا غیر باربر، می‌تواند آن‌ها را در برابر زلزله مقاوم کند.

اجرای میلگرد بستر نسبت به نمونه‌های معمولی بسیار اقتصادی بوده و در کاهش هزینه‌های ساختمان‌سازی تاثیر به سزایی دارد. همچنین استفاده از این مقطع باعث می‌شود که شما دیگر نیازی به دوغاب نیز نداشته باشید که این موضوع در نوع خود می‌تواند بخش زیادی از هزینه‌های شما را کاهش دهد.

تاریخچه‌ای از تولید میلگرد بستر

این نوع از میلگرد برای نخستین بار در حدود 200 سال پیش یعنی در سال 1813 میلادی مورداستفاده قرار گرفت؛ همچنین اروپاییان نخستین افرادی بودند که از این مقطع در ساختمان‌های خود استفاده کردند. پس از گذشت حدود یک قرن از به‌کارگیری میلگرد بستر در ساختمان‌های اروپایی، آمریکا یک آیین‌نامه بین‌المللی را برای این مقطع فولادی تدوین کرد؛ همچنین کشورهای دیگر مانند استرالیا، هند، نیوزلند، کانادا و اروپا نیز آیین‌نامه‌های ملی خود را تصویب کردند. آیین‌نامه ملی این محصول فولادی در ایران نیز از سال 1392 تحت عنوان مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان‌سازی، تدوین شد.

جنس میلگرد بستر چیست؟

طبق تعریف‌های علمی که برای این مقطع ارائه شده است؛ برای تولید آن باید از فولاد ضدزنگ استفاده شود. به همین دلیل در ساخت آن‌ها از ورق‌های گالوانیزه استفاده می‌شود؛ این ورق‌ها درواقع نوعی فولاد هستند که یک لایه از روی آن‌ها را پوشانده است. استفاده از فلز روی برای پوشش میلگردهای بستر باعث می‌شود که مقاومت آن‌ها در برابر شرایط محیطی نسبت به نمونه‌های معمولی بهبود پیدا کند.

نکته جالب‌توجه اینجا است که نوع و ضخامت روکش این دست از میلگردها تا حد زیادی وابسته به محیطی است که قرار است این مقطع در آنجا نصب شود؛ اگر این مقطع در دیواری با درصد رطوبت بالای 75 درصد قرار بگیرد؛ برای حفاظت از آن در برابر خوردگی از روکش اپوکسی استفاده می‌شود. همچنین ضخامت این پوشش برای مواردی که میلگرد در معرض خاک یا هوا قرار دارد، در حدود 16 میلی‌متر و در غیر از این موارد، برابر 13 میلی‌متر است.

بررسی انواع میلگرد بستر

میلگرد بستر دیوار بسته به شیوه قرارگیری مفتول‌های عرضی به دو دسته تقسیم می‌شود؛ نمونه‌هایی از این مقطع که مفتول‌های عرضی در آن‌ها به حالت هفت و هشتی قرار گرفته‌اند، خرپایی نام دارند. همچنین انواع دیگری که در آن‌ها مفتول‌های طولی و عرضی با زاویه 90 درجه نسبت به هم قرار گرفته‌اند؛ میلگردهای نردبانی نامیده می‌شوند.

آشنایی با مشخصات میلگرد بستر

یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر روی نحوه به‌کارگیری میلگردهای بستر و شیوه اجرای آن‌ها، آشنایی با مشخصات این دست از مقاطع است؛ به‌این‌ترتیب شما می‌توانید متناسب با ستون یا دیوار، بهترین گزینه را انتخاب کرده و فرآیند مقاوم‌سازی را به بهترین شکل به انجام برسانید. مهم‌ترین ویژگی‌های این مقطع فولادی عبارت‌اند از:

•  جنس

همان‌طور که گفتیم این مقطع از فولاد ضدزنگ یا کربن استیل گالوانیزه ساخته شده است؛ این نوع فولاد باید بتواند تنش بین 450 تا 550 مگا پاسکال را تحمل کند.

• قطر

قطر این مقطع حداقل 4 میلی‌متر است اما حداکثر اندازه آن، با توجه به ضخامت ملات تعیین شده و باید در حدود نصف این ضخامت باشد؛ بنابراین می‌توان گفت که حداکثر قطر میلگرد بستر برابر 8 میلی‌متر است. در مواردی که ملات خیلی نازک باشد؛ از نمونه‌هایی با قطر حدود 3 میلی‌متر استفاده می‌شود که به میلگردهای کتابی شهرت دارند.

•  آج

میلگردهای بستر می‌توانند به دو صورت ساده و آجدار تولید شوند؛ نمونه‌های دارای آج از این محصول فولادی در مواردی مورداستفاده قرار می‌گیرند که هدف، افزایش پیوستگی میان میلگرد و ملات باشد. اما نمونه‌های کتابی معمولا مسطح بوده و با آج ساخته نمی‌شوند؛ همچنین مفتول‌های عرضی سازنده این نوع از میلگردها نیز معمولا به‌صورت بدون آج تولید می‌شوند.

کاربردهای میلگرد بستر

همان‌طور که گفتیم هدف اصلی استفاده از این مقطع، مقاوم‌سازی ساختمان در برابر بلایای طبیعی مانند زلزله است؛ به عبارت بهتر از انواع میلگرد بستر دیوار برای بهبود مقاومت دیوارهای آجری و سفالی باربر یا غیر باربر استفاده می‌شود.

در کنار این‌ها برای بهبود استحکام دیوارهای جان‌پناه نیز از این مقطع فولادی استفاده می‌شود؛ به‌این‌ترتیب که این میلگرد را در قسمت بالایی دیوارهای سازه‌ای سقف‌های بتنی نصب می‌کنند. همچنین در مواردی که قرار است در یا پنجره بر روی دیوار نصب شود و یا طول آن بلند است؛ اجرای میلگرد بستر تقویتی می‌تواند به بهبود کارایی کمک کرده و مانع از وارد شدن فشار به ساختمان شود.

استفاده از این نوع میلگرد باعث می‌شود که شما بتوانید آجرچینی را به‌صورت توده‌ای انجام دهید؛ به این معنا که رج‌های متوالی از آجرهای راسته را کنار هم چیده و از دهانه‌های بلند بر روی آن‌ها استفاده کنید.

در اجرای میلگرد بستر به چه نکاتی باید توجه کرد؟

مهم‌ترین نکته در اجرای میلگرد بستر تعیین کردن نوع دیوار است؛ زیرا نوع دیوار بر روی جنس میلگرد تاثیرگذار خواهد بود. بنابراین اگر می‌خواهید از این مقطع در داخل دیوارهای خارجی استفاده کنید؛ باید میلگردی را انتخاب کنید که از فولاد ضدزنگ ساخته شده است؛ اما برای نمونه‌هایی که در دیوارهای داخلی مورداستفاده قرار می‌گیرند، خرید نوع گالوانیزه بسیار اقتصادی خواهد بود.

دستورالعمل‌های اجرای میلگرد بستر

برای اجرای میلگرد بستر شما باید پیش از دیوارچینی، بست را در اسکلت فلزی سازه، به‌صورت افقی و با استفاده از تفنگ، جوش یا میخ مخصوص فلز متصل کنید. همچنین برای نصب آن در داخل اسکلت بتنی نیز می‌توانید از میخ‌های مخصوص بتن، رول بولت یا تفنگ استفاده کنید. مهم‌ترین نکته در زمان نصب این بست‌ها، فاصله میان آن‌ها است که باید در هر 0.5 متر نصب شوند.

همچنین در زمان دیوارچینی، انتهای میلگردهای بستر با زاویه 90 درجه و به اندازه 20 سانتی‌متر خم می‌شود؛ به‌این‌ترتیب می‌توان این میلگردها را در داخل بست قرار داد. پس از نصب، باید ملاتی به ضخامت حداقل 1.5 سانتی‌متر بر روی آن اجرا شود. در مواردی که ساختمان از نوع بنایی است؛ نیازی به بست وجود نداشته و می‌توان میلگرد را در داخل رج‌ها قرار داد.

بیشتر بخوانید: میلگرد حرارتی | همه چیز در رابطه با آرماتور حرارتی

در چه دیوارهایی از میلگرد بستر استفاده کنیم؟

میلگردهای بستر دارای کاربردهای گسترده‌ای هستند که باعث شده بتوان از آن‌ها در دیوارهای مختلف استفاده کرد؛ به همین دلیل محدودیتی در نوع دیوار برای استفاده از این محصول فولادی وجود نداشته و می‌توان آن را در انواع سفالی، بلوک و سیمان به کار گرفت. همچنین امکان اجرای میلگرد بستر در دیوارهای متقاطع و دولایه نیز وجود داشته و می‌تواند به‌عنوان یک رابط اتصال برای آن‌ها ایفای نقش کند. در کنار این‌ها امکان استفاده از این مقطع در دیوارهای باربر و غیر باربر نیز وجود دارد.

روش اجرای میلگرد بستر به دو صورت عمودی و افقی

یکی دیگر از معیارهایی که این میلگردها بر اساس آن طبقه‌بندی می‌شوند، شیوه اجرای میلگرد بستر است؛ بر این اساس این مقاطع به دو دسته عمودی و افقی تقسیم‌بندی می‌شوند. نمونه‌های عمودی در ضمن چیدمان بلوک، به حالت قائم در داخل فضاهای خالی قرار گرفته و فیکس می‌شوند.

اما انواع افقی از این میلگرد، در زمان چیدمان دیوار به‌صورت موازی با زمین در داخل دیوار کار گذاشته می‌شوند. برای این کار باید عرض میلگرد بستر دیوار 2 الی 3 سانتی‌متر نسبت به عرض جرز، ستون یا دیوار کمتر بوده و قطر آن در حدود 4 تا 6 میلی‌متر باشد. به‌این‌ترتیب به‌طور کامل در داخل ملات پنهان شده و باعث مقاوم‌سازی ساختمان خواهد شد.

وال پست یا میلگرد بستر؟

این‌ها هردو روش‌هایی هستند که برای افزایش مقاومت دیوار در برابر زلزله و بهبود پایداری آن مورداستفاده قرار می‌گیرند؛ بااین‌حال اجرای میلگرد بستر نسبت به وال پست بسیار آسان‌تر بوده و به همین دلیل استفاده از آن رایج‌تر است. وال پست درواقع از نبشی‌هایی ساخته شده که باید به سقف و پایه ستون متصل شوند؛ اما میلگردهای بستر تنها از لوله‌هایی با قطر 4 میلی‌متر ساخته شده‌اند.

از سوی دیگر پیچیده بودن فرایند اجرا، باعث می‌شود که اجرای وال پست نیاز به زمان طولانی‌تری داشته و هزینه بیشتری را به پروژه تحمیل کند. نصب کردن وال پست در محل پروژه نیاز به مهارت داشته و باید در حضور نیروهای متخصص و جوشکار ماهر انجام گیرد. اما نکته مهم اینجا است که این دست از مقاطع مقاومتی نسبت به میلگردهای بستر، قدرت تحمل بار بیشتری داشته و نیروهای برشی را بهتر کنترل می‌کنند.

مقایسه قیمت اجرایی وال پست و میلگرد بستر

قیمت اجرای وال پست علاوه بر نوع نبشی، به وجود یا عدم وجود ورق دونه‌ای و طول نیز بستگی دارد. اگر نبشی 4 برای این کار مورداستفاده قرار بگیرد؛ قیمت 3 متر از آن بدون ورق دونه‌ای در مردادماه 1400، برابر 45 هزار تومان بوده و با ورق دونه‌ای در حدود 65 هزار تومان است. همچنین دستمزد نصب همین وال پست با نبشی 6، برابر 80 هزار تومان خواهد شد. این در حالی است که هزینه اجرای میلگرد بستر به ازای هر متر چیزی در حدود ده هزار تومان است.

محاسبه میزان به‌کارگیری و استفاده از میلگرد بستر در پروژه‌ها به چه صورت است؟

در مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان، از دو روش کلی برای محاسبه میزان به‌کارگیری و استفاده از میلگرد استفاده می‌شود که به روش‌های محاسباتی و تجویزی شهرت یافته‌اند. در روش محاسباتی باید ابتدا سطح مقطع موثر دیوار را حساب کرد؛ سپس مجموع سطح مقطع مفتول‌هایی که باید برای این دیوار مورداستفاده قرار بگیرند، برابر یا 0.0007 سطح مقطع دیوار هستند.

اما در روش تجویزی، مقدار موردنیاز برحسب ارتفاع دیوار سنجیده می‌شود؛ در این روش گفته شده که باید به ازای هر 40 سانتی‌متر از ارتفاع دیوار، یک ردیف میلگرد بستر مورداستفاده قرار بگیرد تا بتواند بخش زیادی از فشارهای واردشده به دیوار را مهار کند.

وزن میلگرد بستر

برای محاسبه وزن میلگردهای بستر، دو روش وجود دارد که یکی از آن‌ها در گذشته مورداستفاده قرار می‌گرفته و دیگری بر طبق استاندارد ISO 3132 است؛ بر این اساس دو رابطه ریاضی برای این کار تعریف شده است که از قرار زیر هستند:

• روش قدیمی
• وزن میلگرد = (شعاع برحسب میلی‌متر* شعاع برحسب میلی‌متر * 3.14  * طول برحسب میلی‌متر * 7.8) تقسیم بر 1000
• روش استاندارد امروزی
• وزن میلگرد= اندازه میلگرد * اندازه میلگرد تقسیم‌بر 162

همچنین یک جدول استاندارد نیز وجود دارد که وزن میلگردهای نردبانی را بر اساس اندازه آن‌ها تعیین کرده است؛ بر اساس این جدول وزن یک میلگرد 5.5 سانتی‌متری برای 670 گرم، 11 سانتی‌متری برابر 730 گرم و 15 سانتی‌متری برابر 770 گرم است.

مزیت‌ها و فواید استفاده از میلگرد بستر در سازه‌ها و صنایع مختلف

استفاده از میلگرد بستر دیوار در سازه‌ها و صنایع مختلف باعث می‌شود که انسجام این بخش از ساختمان بهبود پیدا کرده و در هنگام وقع زلزله، به‌راحتی دچار ریزش نشود. همچنین با استفاده از این مقطع می‌توان عرض و فاصله ترک‌های ناشی از انقباض یا حرارت را کنترل کرده و تا حد زیادی کاهش داد؛ به‌این‌ترتیب مقاومت کششی دیوارها و سازه‌ها و شکل‌پذیری آن‌ها بهبود پیدا می‌کند.

در کنار این‌ها اجرای میلگرد بستر در سازه‌ها و صنایع مختلف می‌تواند به‌عنوان یک اتصال مکانیکی در دیوارهای باربر ایفای نقش کرده و نیاز به تزریق دوغاب را از بین ببرد؛ همچنین می‌تواند دیوارهای دولایه یا متقاطع را به یکدیگر مربوط سازد. نکته مهم اینجا است که استفاده از این محصول فولادی نه‌تنها می‌تواند هزینه‌های ساخت‌وساز را کاهش دهد؛ بلکه در کاهش هزینه‌های ناشی از خسارات مالی و جانی نیز تا 70 درصد موثر است.

همچنین یک جدول استاندارد نیز وجود دارد که وزن میلگردهای نردبانی را بر اساس اندازه آن‌ها تعیین کرده است؛ بر اساس این جدول وزن یک میلگرد 5.5 سانتی‌متری برای 670 گرم، 11 سانتی‌متری برابر 730 گرم و 15 سانتی‌متری برابر 770 گرم است.

معایب استفاده از میلگرد بستر

به‌طورکلی می‌توان گفت که میلگرد بستر دیواری و دیگر انواع آن، در ساختمان‌سازی بسیار مفید بوده و تقریبا نمی‌توان هیچ عیبی را برای آن‌ها برشمرد. اگر شما بتوانید بهترین نوع را متناسب با نوع دیوار خریداری کنید؛ بدون شک بهترین نتیجه را به دست خواهید آورد.

کارخانه‌های تولیدکننده میلگرد بستر را بشناسید

یکی از مشهورترین کارخانه‌ها و تولیدکنندگان ایرانی میلگرد بستر، گروه تولیدی و صنعتی فایف است؛ این گروه در اصفهان فعالیت کرده و از سال 1370 تا امروز، در حوزه تولید انواع میلگردهای بستر متناسب با استانداردهای جهانی فعالیت دارند. این مجموعه همواره در تلاش است تا کیفیت محصولات خود را بهبود بخشیده و بتواند آن‌ها را در بازارهای جهانی عرضه کند. همچنین شرکت فراسازان آویژه نیز از مشهورترین تولیدکنندگان انواع میلگرد بستر در تهران است. همچنین اگر در شهرهای شمالی کشور به دنبال تولید کننده این نوع از میلگرد هستید فولاد آناهیتای گیلان می‌تواند گزینه مناسبی برای شما باشد. برای مشاهده قیمت میلگرد در انواع مختلف به لیست قیمت مربوطه مراجعه کنید.

سخن پایانی

میلگرد بستر دیواری و دیگر انواع آن، یکی از بهترین گزینه‌ها برای افزایش مقاومت ساختمان در برابر زلزله و جلوگیری از ایجاد ترک بر روی دیوارها هستند. این مقطع در انواع مختلف خرپایی و نردبانی به بازار عرضه شده و به دو صورت افقی و عمودی اجرا می‌شود؛ اجرای میلگرد بستر بسیار راحت بوده و برای این کار نیازی به نیروی متخصص وجود ندارد. به همین دلیل است که در بسیاری از موارد برای مقاوم‌سازی دیوارهای باربر و غیر باربر، از این میلگرد استفاده می‌شود. در این مقاله به بررسی ویژگی‌های این مقطع پرداخته و شما را با انواع و کاربردهای آن آشنا کردیم.