جانی دوباره به صنعت سنگ‏‏‌آهن

عباس بیات: سنگ‌آهن، منبع آهن اولیه صنایع آهن و فولاد جهان است. بنابراین برای تولید فولاد و همچنین حفظ یک پایگاه صنعتی قوی ضروری است. تقریبا تمام (۹۸درصد) سنگ‌آهن در فولادسازی استفاده می‌شود. سه‌عامل اصلی رکود فولادی‌‌‌ها، کاهش نرخ جهانی سنگ‌‌‌آهن و کاهش عیار معادن موجب شد تا در مجموع عملکرد این صنعت در سال ۱۴۰۱ ضعیف قلمداد شود. با این حال طی سال‌جاری سنگ‌‌‌آهنی‌‌‌ها توانستند عملکرد ضعیف سال گذشته خود را جبران کنند.
ارزیابی چهار شرکت سنگ‌آهنی بازار سهام نشان می‌دهد که در زمینه فروش، به‌رغم ثبت عملکرد ضعیف رشد ۶درصدی درآمد آنها طی سال ۱۴۰۱، در ۶ماه نخست سال‌جاری موفق شده‌‌‌اند جهش ۵۲درصدی را در فروش خود به ثبت برسانند. در بخش تولید با وجود افت ۸درصدی در سال ۱۴۰۱، در سال‌جاری چهار ضلع بورسی تولیدکننده سنگ‌‌‌آهن با ثبت میانگین افزایش ۱۰درصدی رشد تولید نسبت به ۶ماه سال گذشته، عملکرد ضعیف سال قبل خود را جبران کردند. با این حال وضعیت سودآوری سنگ‌‌‌آهنی‌‌‌ها در گزارش فصل بهار مطلوب نبوده و سه‌حاشیه سود آنها به‌طور متوسط ۷درصد کمتر از میانگین ۱۳فصل اخیر به ثبت رسیده است. امید است با توجه به وضعیت خوب تولید و فروش آنها در گزارش‌های ماهانه، سودآوری سنگ‌‌‌آهنی‌‌‌ها در گزارش ۶ماهه سال‌جاری بهبود یابد.
 

زنجیره نخست تولید فولاد
امروزه سنگ‌‌‌آهن به سبب ویژگی‌‌‌های فیزیکی و شیمیایی، پرمصرف‌‌‌ترین ماده معدنی جهان محسوب می‌شود. این محصول مهم‌ترین ماده‌‌‌اولیه در تولید فولاد است و به‌‌‌طور کلی 98درصد آهن استخراج‌شده در سطح جهان در تولید فولاد به کار می‌رود. رشد تقاضا برای فولاد و در پی آن توسعه این صنعت موجب شده است تا مصرف سنگ‌‌‌آهن و متعاقب آن قیمت این ماده معدنی در سطح جهان همواره روند رو به رشدی داشته باشد. به‌‌‌طور کلی سنگ‌‌‌آهن از لحاظ نوع کانی به اشکال مختلفی مانند مگنتیت، هماتیت، گوتیت، لیمونیت و سیدریت در سطح زمین یافت می‌شود. سنگ‌‌‌آهن استخراج‌شده از زمین در گام نخست، طی عملیات فرآوری پرعیارسازی شده و ناخالصی‌‌‌های آن جدا می‌شود تا در گام بعدی آهن خالص به کوره‌‌‌های تولید فولاد ارسال شود. روشن است که استخراج سنگ‌‌‌آهن نخستین حلقه تولید فولاد برشمرده می‌شود. به همین دلیل می‌‌‌توان گفت که توسعه صنعت فولاد بدون دسترسی و تامین منابع سنگ‌آهن ممکن نیست. به گزارش سازمان زمین‌‌‌شناسی آمریکا، ذخیره قابل استخراج سنگ‌‌‌آهن جهان حدود 170میلیارد تن برآورد شده است که به‌‌‌طور میانگین حاوی 84میلیارد تن آهن است.

سه عامل کلیدی در افت سودآوری سنگ‌‌‌آهنی‌‌‌ها

عملکرد شرکت‌های سنگ‌‌‌آهنی بازار سهام از لحاظ مولفه سودآوری نشان می‌دهد که سه متغیر اصلی سودآوری، یعنی حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص سنگ‌‌‌آهنی‌‌‌ها طی 12سال اخیر به‌طور میانگین 18درصد به ثبت رسیده است. روند سه حاشیه سود یادشده طی 12سال اخیر نشان می‌دهد که همواره ثابت و رو به ‌‌‌کاهش بوده است. بر این اساس متوسط حاشیه سودهای این صنعت طی این مدت نشان می‌دهد که بیشترین میزان سودآوری سنگ‌‌‌آهنی‌‌‌ها در سال 91 به‌طور میانگین 34درصد بوده و طی سال 1401 سودآوری آنها با افت 6درصدی نسبت به سال 1400 همراه شده و به‌طور متوسط سودآوری 17درصدی را به ثبت رسانده است. این وضعیت در گزارش‌های فصلی سنگ‌‌‌آهنی‌‌‌ها نیز مشاهده می‌شود. عملکرد این گروه از صنعت کانی غیرفلزی بازار سهام نشان می‌دهد که طی فصل بهار سال‌جاری به‌طور میانگین سه حاشیه سود این صنعت 13درصد به ثبت رسیده که 7درصد از میانگین سه‌حاشیه سود در 13فصل اخیر کمتر است. بر این اساس می‌‌‌توان گفت وضعیت سودآوری این صنعت چه در بازه فصلی و چه در بازه سالانه مطلوب نبوده است. مهم‌ترین عوامل تنزل سودآوری این صنعت را می‌‌‌توان کاهش عیار معادن سنگ‌‌‌آهن ایران و در نتیجه افت محسوس کیفیت سنگ‌‌‌آهن‌‌‌های استخراجی از آنها دانست. یکی دیگر از دلایلی که می‌‌‌توان برای افت سودآوری برشمرد، افت محسوس قیمت جهانی سنگ‌‌‌آهن طی چند فصل اخیر است. از عوامل مهم تاثیرگذار بر تقاضای سنگ‌‌‌آهن وضعیت فولادی‌‌‌هاست. طی سال اخیر و بهار سال‌جاری میزان تقاضای فولاد کاهشی بوده که این امر کاملا در صورت‌های مالی فصلی و سالانه فولادی‌‌‌های بورسی مشخص است. از آنجا که تمامی سنگ‌‌‌آهن‌‌‌های استخراج‌شده در صنعت فولاد مورد استفاده قرار می‌گیرند، می‌‌‌توان گفت رکود ایجادشده در فولادی‌‌‌ها موجب کاهش تقاضای سنگ‌‌‌آهن و فزونی عرضه بر تقاضای این صنعت شده است. بررسی سودآوری چهار شرکت تولیدکننده سنگ‌‌‌آهن بورسی نشان می‌دهد که طی سال 1401 و بهار 1402، شرکت «کنور» با ثبت میانگین سه‌حاشیه سود 60 و 61درصدی در این دو بازه زمانی، توانسته است سردمدار کسب سود در میان هم‌‌‌گروهی‌‌‌های خود باشد.

بازگشت رونق به تولیدات سنگ‌‌‌آهن

عملکرد سنگ‌‌‌آهنی‌‌‌ها در استخراج از معادن در بازه سالانه نشان می‌دهد که طی 12سال اخیر به‌طور میانگین هر سال 12درصد تناژ تولید سنگ‌‌‌آهن افزایش یافته است. بیشترین میزان تولید طی سال 95 رقم خورده که تولید سنگ‌‌‌آهن بیش از 45درصد نسبت به سال ماقبل خود افزایش داشته است. با این حال همواره طی این سال‌ها روند تولیدات سنگ‌‌‌آهن روبه‌‌‌کاهش بوده است که عمده‌‌‌ترین عامل این افت را هم می‌‌‌توان افت عیار آن دانست. در 12ماه 1401 تولیدات سنگ‌‌‌آهن با توجه به کاهش قیمت جهانی سنگ‌‌‌آهن، افت عیار و رکود فولادی‌‌‌ها با افت 8درصد نسبت به 1400 همراه بوده که این کاهش در 12سال اخیر بی‌‌‌سابقه است. در مقیاس فصلی نیز افت تولید ملموس است، به‌‌‌طوری که طی بهار سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل یک‌درصد تولیدات سنگ‌‌‌آهن کاهش یافته است. در بازه ماهانه طی 6ماه نخست سال‌جاری در دوماه ابتدایی سال‌جاری تولیدات کاهشی بوده، اما از خردادماه روند صعودی به خود گرفته است، به‌طوری که استخراج سنگ‌‌‌آهن نسبت به مدت مشابه سال قبل، به‌طور میانگین هر ماه نسبت به مدت مشابه سال قبل 21درصد افزایش یافته است. بیشترین رشد تولید طی مدت یادشده در ماه چهارم امسال رقم خورده است که طی آن سنگ‌‌‌آهنی‌‌‌ها نسبت به مدت مشابه سال قبل تولید خود را 49درصد افزایش داده‌‌‌اند. در شهریورماه تولیدات این صنعت به‌طور متوسط 41درصد نسبت به شهریور سال گذشته رشد داشته است. همچنین بررسی عملکرد تولیدات سنگ‌‌‌آهنی‌‌‌ها طی 6ماه نخست سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل از متوسط افزایش 10درصدی تولید حکایت دارد.‌‌‌ در خلال چهار شرکت تولیدکننده سنگ‌‌‌آهن، شرکت «کگهر» طی سال 1401 و 6ماهه امسال به‌‌‌ترتیب سهم 46 و 50درصدی از تولید کل این صنعت داشته و با این نسبت توانسته است بیشترین سهم از میزان تولید سنگ‌‌‌آهنی‌‌‌ها را به خود اختصاص دهد.